Cảnh giác với thủ đoạn lợi dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phát tán thông tin xấu độc, phá hoại tư tưởng trên không gian mạng

Trong kỷ nguyên số, Trí tuệ nhân tạo (AI) nổi lên như một cuộc cách mạng công nghệ, mang lại những tiến bộ vượt bậc cho nhân loại trong mọi lĩnh vực. Tuy nhiên, như mọi công cụ quyền năng khác, AI cũng là một "con dao hai lưỡi". Các thế lực thù địch, phản động và tội phạm mạng đang ngày càng tinh vi trong việc lợi dụng, "vũ khí hóa" AI để tạo ra và phát tán thông tin xấu độc, tin giả với quy mô, tốc độ và mức độ thuyết phục chưa từng có. Đây không còn là nguy cơ tiềm ẩn mà đã trở thành một thách thức trực diện, đe dọa đến an ninh tư tưởng, sự ổn định chính trị - xã hội và niềm tin của công chúng.

Việc nhận diện đúng bản chất, phương thức và mục tiêu của các thủ đoạn này là yêu cầu cấp bách, hàng đầu

Những phương thức, thủ đoạn tinh vi và nguy hiểm

Nếu trước đây, việc tạo ra tin giả đòi hỏi thời gian và nguồn lực đáng kể, thì ngày nay, với AI, các đối tượng có thể sản xuất hàng loạt nội dung độc hại chỉ trong vài giây. Các thủ đoạn chính đang được sử dụng như:

1. Tạo video, âm thanh giả mạo (Deepfake):

Đây là một trong những ứng dụng nguy hiểm nhất của AI. Công nghệ Deepfake cho phép các đối tượng tạo ra những video, đoạn ghi âm giả mạo một cách cực kỳ chân thực. Chúng có thể:

- Mạo danh lãnh đạo cấp cao: Tạo video giả cảnh các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước phát biểu những nội dung sai lệch, xuyên tạc, gây hoang mang dư luận hoặc kích động mâu thuẫn.

- Bôi nhọ, hạ uy tín cán bộ: Dựng lên những video, hình ảnh giả mạo cán bộ, công chức có hành vi vi phạm pháp luật, đạo đức để hạ uy tín, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào đội ngũ cán bộ.

- Tạo bằng chứng giả: Sản xuất các đoạn video, ghi âm giả làm "bằng chứng" cho những vụ việc không có thật, vu khống các cơ quan chức năng, lực lượng vũ trang.

Một so sánh video gốc và deepfake về Giám đốc điều hành Facebook Mark Zuckerberg. (Nguồn: Getty Images)

2. Sản xuất văn bản, tin tức giả hàng loạt:

Các mô hình ngôn ngữ lớn (Large Language Models - LLMs) như GPT có khả năng tự động tạo ra vô số văn bản (bài báo, bình luận, bài đăng mạng xã hội) với văn phong tự nhiên như người viết thật. Các đối tượng lợi dụng công nghệ này để:

- Tạo "hệ sinh thái" tin giả: Dựng lên hàng loạt website, blog, trang mạng xã hội giả mạo các cơ quan báo chí uy tín để đăng tải thông tin sai sự thật.

- Tạo dư luận ảo (Astroturfing): Sử dụng hàng nghìn tài khoản ảo do AI điều khiển để đồng loạt bình luận, chia sẻ một nội dung độc hại, tạo cảm giác đó là một "trào lưu", một "sự thật" được số đông đồng tình.

- Soạn thảo tài liệu xuyên tạc lịch sử: Viết lại các sự kiện lịch sử theo hướng tiêu cực, bóp méo sự thật, phủ nhận thành quả cách mạng, tấn công vào nền tảng tư tưởng của Đảng và dân tộc.

3. Tạo hình ảnh sai sự thật:

Các công cụ AI tạo sinh hình ảnh (như Midjourney, DALL-E) có thể tạo ra những bức ảnh cực kỳ chi tiết về những sự kiện chưa bao giờ xảy ra. Ví dụ, tạo ảnh về một cuộc biểu tình không có thật, một vụ bạo loạn giả, hoặc một cuộc gặp gỡ bí mật giữa các nhân vật chính trị để gieo rắc nghi ngờ. Những hình ảnh này có sức lan truyền rất nhanh và dễ gây ngộ nhận hơn văn bản thuần túy.

Mục tiêu sâu xa - Phá hoại tư tưởng và làm xói mòn niềm tin

Mục tiêu của các chiến dịch sử dụng AI không chỉ dừng lại ở việc lan truyền một vài tin tức giả, mà là một âm mưu tấn công có hệ thống vào nền tảng tư tưởng và cấu trúc xã hội.

- Xói mòn lòng tin: Đây là mục tiêu nguy hiểm hàng đầu. Bằng cách tràn ngập không gian mạng bằng thông tin thật giả lẫn lộn, các thế lực thù địch muốn đẩy người dân vào "mê hồn trận", khiến họ không còn tin vào bất cứ nguồn tin nào, kể cả các cơ quan báo chí chính thống và cơ quan công quyền. Khi niềm tin vào Đảng, Nhà nước, hệ thống pháp luật và các thiết chế xã hội bị lung lay, xã hội sẽ trở nên hỗn loạn.

- Gây chia rẽ, phân cực xã hội: AI được sử dụng để khoét sâu vào những mâu thuẫn, khác biệt trong xã hội (vùng miền, tôn giáo, giàu nghèo...). Chúng tạo ra những nội dung cực đoan, kích động thù hận, đẩy các nhóm xã hội vào thế đối đầu, phá vỡ khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

- Thao túng nhận thức và định hướng dư luận: Bằng việc tạo ra dư luận ảo, các đối tượng có thể lái nhận thức của công chúng theo hướng có lợi cho chúng. Chúng có thể biến một vấn đề nhỏ thành một cuộc khủng hoảng truyền thông, hoặc hướng sự chú ý của dư luận ra khỏi những vấn đề cốt lõi, gây bất lợi cho sự điều hành, quản lý của Nhà nước.

- Tấn công trực diện vào nền tảng tư tưởng của Đảng: Đây là mục tiêu cuối cùng và nguy hiểm nhất. Các đối tượng sử dụng AI để sản xuất các nội dung xuyên tạc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bóp méo lịch sử Đảng, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, từ đó làm suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Xây dựng "Hệ miễn dịch số" - Giải pháp cho mỗi cá nhân và toàn xã hội

Cuộc chiến chống lại thông tin xấu độc do AI tạo ra đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ từ cả phía cơ quan chức năng và ý thức tự bảo vệ của mỗi người dân.

Đối với mỗi người dân:

- Nâng cao tư duy phản biện:

+ Nguyên tắc "dừng 4 giây": Trước khi bấm nút like, share hay bình luận một thông tin gây sốc, hãy dừng lại và tự hỏi: Nguồn tin từ đâu? Ai là tác giả? Mục đích của họ là gì? Thông tin này có đang cố tình làm mình tức giận, sợ hãi hay không?

+ Tiếp nhận thông tin đa chiều: Đối chiếu thông tin từ nhiều nguồn, ưu tiên các kênh thông tin chính thống của Đảng, Nhà nước, các cơ quan báo chí uy tín đã được kiểm chứng.

- Trang bị kỹ năng nhận diện cơ bản:

+ Với hình ảnh/video: Chú ý đến các chi tiết bất thường như số ngón tay (AI thường vẽ sai), ánh mắt vô hồn, chuyển động môi không khớp với âm thanh, các chi tiết mờ nhòe ở hậu cảnh.

+ Với văn bản: Cảnh giác với những bài viết có văn phong quá kích động, giật gân, sử dụng những từ ngữ tuyệt đối hóa ("sự thật bị che giấu", "100% là thật"...).

- Không tiếp tay cho kẻ xấu: Tuyệt đối không chia sẻ những thông tin chưa được kiểm chứng, dù với mục đích cảnh báo. Việc chia sẻ vô tình đã giúp thông tin độc hại lan truyền nhanh hơn. Khi phát hiện tin giả, thông tin xấu độc, cần báo cáo cho các cơ quan chức năng qua các kênh như Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam (VAFC) hoặc trang web của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công an.

Đối với cơ quan nhà nước và các tổ chức:

1. Chủ động cung cấp thông tin chính thống: Xây dựng các kênh truyền thông mạnh, cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, minh bạch để "lấp đầy khoảng trống thông tin", không cho tin giả có đất sống.

2. Hoàn thiện hành lang pháp lý: Tiếp tục nghiên cứu, bổ sung các quy định pháp luật để xử lý nghiêm các hành vi tạo và phát tán thông tin giả mạo bằng công nghệ cao, đồng thời quy định rõ trách nhiệm của các nền tảng xuyên biên giới.

3. Đầu tư công nghệ để chống lại công nghệ: Nghiên cứu và ứng dụng chính AI để xây dựng các công cụ tự động rà quét, phát hiện và bóc gỡ thông tin do AI tạo ra trên không gian mạng.

Cuộc chiến chống lại thông tin xấu độc trên không gian mạng trong kỷ nguyên AI là một cuộc chiến lâu dài, phức tạp và không có hồi kết. Đó không chỉ là cuộc đấu tranh về công nghệ mà còn là cuộc đấu tranh về nhận thức, về tư tưởng!

Thu Hiền – An ninh mạng