Một số điểm mới của dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi)

Bộ luật Hình sự năm 2015 được Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27/11/2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017), có hiệu lực từ ngày 01/01/2018. Việc ban hành Bộ luật Hình sự năm 2015 đã góp phần quan trọng trong việc quản lý xã hội, phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của các tổ chức và của công dân.

Công an Đồng Tháp đẩy mạnh tuyên truyền cho Nhân dân, trong đó nêu lên các vấn đề mới được dư luận quan tâm trong dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi)

Tổng kết 08 năm thi hành, Bộ luật Hình sự đã góp phần quan trọng trong quản lý xã hội, phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của tổ chức, của Nhà nước và của công dân. Tuy nhiên, hiện nay tình hình đất nước đã có nhiều thay đổi lớn về mọi mặt nên quy định của Bộ luật Hình sự đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập, cụ thể đó là:

Một là, các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập: Các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng dẫn đến căn cứ để tuyên hình phạt tử hình còn gặp khó khăn trên thực tế.

Theo quy định Bộ luật Hình sự hiện hành còn 18 tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình. Tuy nhiên, thực tiễn thời gian qua cho thấy một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình; đồng thời, thực tiễn thời gian qua Tòa án cũng không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này, ví dụ: tội “hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”, tội “phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, tội “sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh”… hoặc ít áp dụng như: tội “tham ô tài sản, nhận hối lộ”…

Hai là, Một số quy định còn quá nghiêm khắc; mức định lượng tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm để định khung cơ bản, định khung hình phạt chưa phù hợp với sự biến động của giá cả tăng lên so với thời gian trước đây, không phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội hiện nay, dẫn đến các hành vi dễ bị truy cứu trách nhiệm hình sự; chưa thể hiện được tính chất khoan hồng, nhân đạo. Chưa có cơ chế để loại trừ trách nhiệm hình sự đối với rủi ro trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới để đáp ứng yêu cầu về đổi mới, sáng tạo theo tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW;...

Ba là, Thực tiễn thi hành cho thấy một số hành vi có tính chất nguy hiểm cho xã hội, có dấu hiệu tội phạm nhưng chưa được quy định là tội phạm: hành vi “xả nước thải sản xuất ra môi trường với lưu lượng rất lớn nhưng lượng nước thải này không có thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn quy định tại Điều 235 Tội gây ô nhiễm môi trường”... Đồng thời, nhiều quy định về trách nhiệm hình sự còn quá nhẹ, chưa đủ tính răn đe, chưa phù hợp với tình hình, diễn biến của tội phạm, chưa phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, chưa góp phần giải quyết các vấn đề gây bức xúc trong xã hội...

Việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự năm 2015 tiếp tục thể hiện tinh thần nhân văn, nhân đạo của Đảng, Nhà nước trong quá trình lãnh đạo, quản lý đất nước; cụ thể hóa quy định về quyền con người theo Hiến pháp năm 2013; tiếp tục thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về công tác phòng, chống tội phạm trong điều kiện xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hội nhập quốc tế; kịp thời tháo gỡ, giải quyết những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn thi hành các quy định của của Bộ luật, góp phần bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Bố cục dự thảo Bộ luật gồm 03 phần, 26 chương, 412 điều; so với Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2017). Một số điểm mới của dự thảo Bộ luật gồm những nội dung chính như sau:

1. Sửa đổi các nội dung liên quan đến hình phạt tử hình, trong đó: Dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 8/18 tội danh có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành: (1) tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; (2) tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; (3) tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh; (4) tội vận chuyển trái phép chất ma tuý; (5) tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược; (6) tội gián điệp; (7) tội tham ô tài sản; (8) tội nhận hối lộ. Bên cạnh đó, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình như: Bổ sung quy định về việc Tòa án có thể tuyên hoãn thi hành án tử hình 2 năm đối với người bị kết án tại thời điểm tuyên bản án tử hình; bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình đối với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS, đang có nhiễm trùng cơ hội.
2. Nâng định lượng là tiền đối với các tội danh có định lượng là tiền làm căn cứ định tội, định khung hoặc có hình phạt tiền thì nâng gấp 2 mức số tiền so với quy định của Bộ luật Hình sự hiện hành.
3. Mở rộng phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của hành vi chuẩn bị phạm tội đối với 6 tội: tội mua bán người; tội mua bán người dưới 16 tuổi; tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật; tội sản xuất, buôn bán hàng giả; tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm và tội sản xuất trái phép chất ma túy.
4. Mở rộng phạm vi chịu trách nhiệm của pháp nhân thương mại đối với 9 tội: tội mua bán người; tội mua bán người dưới 16 tuổi; tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản; tội làm, tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả; tội làm, tàng trữ, vận chuyển, lưu hành công cụ chuyển nhượng giả hoặc các giấy tờ có giá giả khác; tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán niêm yết chứng khoán; tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp; tội gian lận bảo hiểm y tế và tội vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại.
5. Bổ sung hình phạt tù đến 30 năm; hình phạt tù chung thân không xét giảm án là các hình phạt chính.
6. Bổ sung quy định về việc loại trừ trách nhiệm hình sự trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới để đáp ứng yêu cầu về đổi mới, sáng tạo theo tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW.
7. Nâng mức hình phạt tù, tiền đối với một số tội danh và một số hành vi để đảm bảo tính răn đe để nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, đặc biệt là các tội về môi trường, ma túy...

                                                                                           Thanh Thảo